Het Zandkasteel
Transformatie van een iconisch monument.‘Het Zandkasteel’ – veelvuldig genoemd als mooiste gebouw van Amsterdam. Gebouwd naar het ontwerp van Ton Alberts en Max van Huut vormt het meanderende gebouw een fel contrast met de rechtlijnigheid die stadsdeel de Bijlmer kenmerkt. Met tien kantoortorens als hoofdvestiging van de NMB en later van de ING-bank is het een opvallende verschijning, zelfs in de financiële wereld.
Deze complexiteit is zeldzaam
Bij de ingebruikname in 1987 was het Nederlands grootste kantoorgebouw en één der meest energiezuinige gebouwen ter wereld. In 2017 werd het gebouw tot Gemeentelijk Monument verklaard, twee jaar later in 2019 verloor het haar functie als bankkantoor. Daarmee kwam een oppervlakte van ca 65.000m2 beschikbaar voor transformatie tot woningen, utiliteitsruimtes en een school. Zo rees de vraag “wie kan deze transformatie verantwoord aangaan? En… ‘wie durft het?’
Aannemer | Kondor Wessels Amsterdam |
Opdrachtgever | Zandkasteel Amsterdam C.V. |
Architect | Alberts en Van Huut |
Projectleding/ werkvoorbereiding | Eric Bokhorst voor de interne straat en parkeerkelders & Marco Vlaar voor de bovenbouw (appartementen) |
Proejctleider uitvoering | Dennis van Dijk |
KUNNEN EN DURVEN
Inmiddels zijn zeven van de tien torens getransformeerd tot 263 woningen, 47 kantoren, corridors, commerciële ruimten, horeca- en overige commerciële ruimten en upgrading van de parkeergarage voor auto’s en fietsen. (Drie overige torens huisvesten een inter-nationale school.) De transformatie van de zeven torens is een project van woningbouw-organisatie Wonam in combinatie met Zadelhoff. De oorspronkelijke architect Van Huut is er nauw bij betrokken. In samenwerking met architectenbureau Mecanoo is het transformatieplan ontwikkeld.
Voor de uitvoering is bouwcombinatie Kondor Wessels Amsterdam/IBB Kondor verantwoordelijk. Blom Elektrotechniek is als co-maker aannemer voor o.a. elektrotechnische-, data-infra- en(brand)beveiligingsinstallaties. Partners in durven en kunnen.
VAN START TOT FINISH SAMEN
De transformatie heeft ongeveer drie jaar geduurd. Bart Mostermans, directeur Productie Kondor Wessels Amsterdam: “Zelfs voor ons bedrijf is een transformatieproject van deze omvang en complexiteit zeldzaam. Voor alle partijen die erbij betrokken zijn, zijn dit echte uitdagingen. Technisch is alles met alles verbonden, hetzelfde is van toepassing op alle mensen die er aan werken. En naast het totaal belang heeft elke partij eigen belangen. Die conflicteren wel eens en daar moet je mee om kunnen gaan. Het klinkt als een open deur… opereren als één team is een must. Dat doen wij bij voorkeur met mensen die we kennen van onze andere projecten. Wat installaties voor elektro, data-infrastructuur en (brand)beveiliging betreft kwam voor ons al snel Blom in beeld. Dan heb je op dat gebied in elk geval een schat aan gedeelde ervaring en een ‘gewoon beginnen’-mentaliteit aan tafel. Daarbij zijn ze praktisch oplossingsgericht en kunnen meebewegen, dat zien wij als belangrijke voorwaarden. Want je weet zeker dat tijdens zo’n jarenlang transformatieproces verrassingen niet uitblijven.” (Onder andere was bij de start van het project nog niet helemaal duidelijk welke functie de onderste verdiepingen zouden krijgen. Uiteindelijk werd het een mix van kantoren en woningen.)
Sander Bartels, projectleider voor Kondor Wessels Amsterdam op het Zandkasteel-project: “Wat Bart al zei, je komt altijd voor verrassingen te staan, er zijn ook meevallers. Bij een complex transformatieproject als dit is de inventarisatie vóórdat je begint extreem belangrijk. De Monument-status van het Zandkasteel vormde een stevige beperking en uitdaging tegelijk. Niet alleen voor onze opdrachtgever (Wonam) en de architect maar ook voor ons als aannemer en onze onderaannemers. Ondanks onzekerheden werk je tenslotte samen binnen een strak financieel kader. Die grenzen overschrijden is soms onvermijdbaar maar vraagt altijd gedegen onderbouwing en afleggen van verantwoording. Het Zandkasteel is typisch zo’n megaproject waarbij de transformatie gaandeweg definitieve vorm krijgt. Ondanks alle voorbereiding loop je soms letterlijk en figuurlijk tegen muren op. Zéker op de werkvloer is ieders aanpassingsvermogen en begrip af en toe behoorlijk op de proef gesteld. Medewerkers van installateurs niet uitgezonderd. Het zijn situaties die projectleiders wel ‘s een lastig gevoel geven, tegelijkertijd had ik de vaste overtuiging dat het goed zou komen. Vertrouwen hebben in je mensen helpt, net zoals in gesprek blijven – bij uitstek als de tijdsdruk hoog is.”
Eric Bokhorst, operationeel directeur Blom Elektrotechniek: “Voor Blom gaat het Zandkasteel de toekomst in als een schoolvoorbeeld van grootschalige transformatie met veel uiteenlopende partijen. De multifunctionele invulling van het bestaande gebouwencomplex maakt het extra interessant. Onze ervaring in woningen, kantoren en commerciële ruimtes komt hier op één plek samen. Het interessante betreft ook onze eigen medewerkers. Een flink aantal van hen heeft voorkeur voor ombouw en renovatie en bouwde er ervaring in op. Je houdt daar zoveel mogelijk rekening mee bij het vormen van je team op een project. Naast technische kennis en improvisatievermogen is goed kunnen communiceren belangrijk. Oké, het gaat wel ’s mis, daar zijn we niet uniek in en samen lossen we het steeds weer op. Een unieke ervaring is wel de manier waarop we met de opdrachtgever en andere partijen doelen én bedoelingen met elkaar afstemmen. Dat geldt ook nu we in de afrondingsfase evalueren en naar de toekomst kijken. Het moment nadert waarop Blom Elektrotechniek terugtreedt. Dan komt BlomPlus* in beeld voor onderhoud en aanpassingen.”
LOOP JE EVEN MEE?
“Ik wil je iets laten zien…” Tijdens een rondgang door het Zandkasteel laat Eric Bokhorst proeven aan de omvang en de details. Als ruggengraat, met een lengte van 250 meter en talrijke vertakkingen, verbindt de volledig gerenoveerde binnenstraat de torens van het gebouw. Het is de hoofdweg naar de woningen, kantoren en ruimtes met publieke functies, waaronder drie binnentuinen. Er is veel mogelijk op 65.000m2. Wat elektro-, data-infra- en (brand)beveiligingstechniek is het een mega-project dat veel voorbereidingstijd heeft gekost. Tijdens het passeren van horecagelegenheden (zoals het DE-Café waar Blom het installatiewerk uitvoerde), vergaderzalen, auditorium en filmzaal is de oorspronkelijke architectuur nadrukkelijk aanwezig.
Opvallend detail is de verlichting, als toegepaste kunst een onlosmakelijk onderdeel van het totale gebouw. Eric: “Aan de ene kant verplicht de Monumentstatus het behoud van alle oorspronkelijke ornamenten. Aan de andere kant is er de eis tot zo min mogelijk energieverbruik. Een flinke verlichtingspuzzel! De oplossing lag in ombouw naar LED. Beschadigde ornamenten zijn gerestaureerd of lieten we opnieuw maken. Zie jij het verschil? (Nee! / red.) En kijk, zelfs de kleurtemperatuur is aangepast aan de situatie zoals die ooit was.”
Arnold Blom: “We zijn er trots op dat we werden gevraagd als co-maker voor de transformatie van het Zandkasteel. Wij ervaren het als een waardering voor onze kwaliteit als adviseur en installateur. En voor alle mensen die het samen maken.”
KORTE SAMENVATTING ELEKTROTECHNISCHE-, DATA-INSTALLATIES EN BRANDVEILIGHEIDSINSTALLATIES:
- Licht- en krachtinstallaties
- Gecertificeerde brandmeld- en ontruimingsinstallatie
- Datanetwerk (glasvezel en koper)
- Toegangscontrole
- Videofooninstallatie
- Camerabewaking
- Laadinstallaties (auto / fiets)
- Diverse regelbekabeling
- CCTV
- Parkeerregulatie
- Beveilinginstalllaties i.s.m. sprinklerinstallateur/ installateur internationale school
Tip: zelf rondlopen en kijken? Via de centrale hal is onder andere de horeca bereikbaar. Voor Amsterdam Zuidoost is het Zandkasteel een plaats waar mensen elkaar ontmoeten. Oók als je er niet woont of werkt